In de komende veertig jaar zal de Afrikaanse stadsbevolking bijna verdriedubbelen. In sub-Sahara Afrika leeft daarvan nu meer dan de helft in sloppenwijken. Open het gordijn en ontdek twee Afrikaanse alternatieven. Wordt het een door bedrijven ingerichte ‘smart city’? Of wordt de toekomst warmer en wijzer?
De stedelijke bevolking van Afrika zal naar verwachting tussen 2010 en 2050 verdrievoudigen, en groeien naar 1,2 miljard mensen. Het continent streeft daarmee Oost-Azië voorbij als regio met de grootste stedelijke bevolking ter wereld. Het grootste deel van die stedelijke bevolking woont nu in kleine steden. Dat betekent dat steden in de komende decennia aanzienlijk zullen groeien - hoogstwaarschijnlijk met een intensief gebruik van fossiele brandstoffen. Tegelijkertijd liggen in Afrika ook veruit de grootste kansen voor post-fossiele steden. Dat mogen we niet negeren, als we nadenken over de stedelijke toekomst.
Wat is de realiteit van nu? De meeste burgers in Europese steden beschouwen infrastructuur als water en elektriciteit als vanzelfsprekend. Dat geldt niet voor de steden in Sub-Sahara Afrika, waar meer dan 60% van de bevolking in sloppenwijken woont. Vaak sluit de overheid deze mensen uit van “de stad” die zij bedienen, waardoor bewoners van de slums niet kunnen voldoen aan hun basisbehoeften en geen vooruitzicht hebben voor de toekomst. Het is een dagelijkse strijd om aan water, energie en voedsel te komen, in een extreem ongezonde en vaak gevaarlijke leefomgeving. Onze installatie brengt een deel van die harde realiteit naar voren in een dramatische ‘status quo’ scene.
Dit is een straatbeeld uit een fictieve Afrikaanse stad. Je kunt de geluiden van het chaotische kruispunt bijna horen - het toeteren van de krakkemikkige auto’s, de gesprekken tussen mensen en de geluiden van straathonden die vechten om eten. De lucht is gevuld met de stank van uitlaatgassen en de rook van hout en houtskool; kolencentrales creëren wolken in de verte. Het gebrek aan voorzieningen maakt inwoners creatief; vaak verzinnen ze illegale manieren om te overleven. Makeshift-draden verbinden sommige huizen aan het elektriciteitsnet, maar dat is levensgevaarlijk voor anderen. Gammele voertuigen zorgen voor onbetrouwbaar, onveilig en vaak te duur transport naar het werk. Er is een gebrek aan leidingwater; ondernemers grijpen hun kans en verkopen water tegen hoge prijzen. Ook slechte sanitaire voorzieningen bedreigen de gezondheid van de bewoners. De sloppenwijken strekken zich uit zo ver je kunt zien, en zullen zich blijven uitbreiden, tenzij er iets verandert.
In de tentoonstelling is dit ‘status quo’ beeld te zien op een semi-transparant gordijn. De kijker wordt uitgenodigd om het gordijn op te heffen en de twee mogelijke toekomsten te ervaren: de slimme stad, en de wijze stad.
De ‘slimme stad’ vertegenwoordigt een toekomstvisie die verwant is aan die van multinationale technologiebedrijven en vastgoedontwikkelaars, gericht op het positioneren van Afrikaanse steden als een nieuwe ruimte voor de elite van de wereld. Dit is een stad van high security enclaves, bediend door 'slimme' technologieën die energieverbruik, robotica en privé-mobiliteit integreren en het comfort van degenen die zich dat kunnen veroorloven, te optimaliseren. ‘Checkpoints’ zijn niet weg te denken. De armen zijn veroordeeld tot een leven in informele nederzettingen tussen windturbines aan de stadsrand, of als bedelaars in de stad (als ze daar binnen komen). Deze stad combineert de beste technologische praktijken van over de hele wereld, maar negeert grotendeels wat de lokale context te bieden heeft. De ambitie van deze moderne stad maakt veel inwoners trots. Maar de beloftes van een betere toekomst voor iedereen zijn hol en ongeloofwaardig. Voor degenen die in de nog steeds groeiende krottenwijken leven, verbeter niets.
Daarentegen vertegenwoordigt de ‘wijze stad’ een meer inclusieve visie, die rekening houdt met de behoeften van alle inkomensgroepen. Dit is een egalitaire stad, waar betaalbare woningen zich in de buurt bevinden van de winkels en lichte industrie. Het is voor iedereen mogelijk om dicht bij huis te werken. Dit is een stad met winkels en markten, die door de eigenaars zelf worden geëxploiteerd. Grote winkelketens en winkelcentra zijn er weinig, of in ieder geval ver uit elkaar gelegen. Gratis openbare wifi en snelle dataverbindingen stellen de burgers in staat om om zichzelf te onderwijzen, te innoveren en actief deel te nemen aan de lokale, regionale en mondiale economie. In plaats van particuliere auto's vergemakkelijkt een uitgebreid netwerk van fietspaden de mobiliteit. De kosten zijn laag, waardoor mensen en goederen zich door de stad kunnen verplaatsen in zogenaamde pedaal-voertuigen. Voor langere reizen is er een veilig, betrouwbaar en betaalbaar netwerk van trams . Energie-efficiëntie wordt geoptimaliseerd door passief ontwerp, en hernieuwbare energie wordt gegenereerd door de hele stad. Biomassa op de daken en gevels van gebouwen wordt omgezet in brandstoffen. Een stadsbreed netwerk van groen zorgt ervoor dat ecosystemen kunnen bloeien, waardoor de lucht wordt gekoeld en gezuiverd. Het biedt bovendien een habitat voor vogels en kleine dieren. De groene gevels van bosachtige gebouwen maken innovatief gebruik van duurzame bouwmaterialen en technologieën om de milieueffecten te minimaliseren. Hogere dichtheden bevrijden vruchtbaar land op de stedelijke rand voor de landbouw, waardoor vers voedsel voor de inwoners van de stad betaalbaar is.
We hopen met dit stuk urbanisten eraan te herinneren, dat het belangrijk is om innovatie te zien in de context van de derde wereld. Hoe kunnen steden helpen om de armsten van de armen een betere toekomst te geven? Onze droom is dat dit stuk dient als uitgangspunt voor een tentoonstelling, die de duurzame stadsvisies van kunstenaars en stedelingen uit heel Afrika samenvoegt. Deze tentoonstelling zou rond het continent reizen, nieuwe ideeën over de stad zichtbaar maken en een impuls geven aan een betere toekomst voor alle stedelijke bewoners.
Door
Blake Robinson
Karl Schulschenk
Meer informatie
karlschulschenk.com
Facebook-pagina